Page 65 - Диссертация

Бірінші бөлім бойынша тұжырым
Орталық Азияда су ресурстарын тиімді басқарудың кеңестік моделі
жүйелі инфрақұрылым мен интеграцияны қалыптастырды. Алайда бұл модель
экологиялық қауіптерді ескермеуі салдарынан Арал теңізі секілді апаттарға
әкелді.
Су дипломатиясы осы тарихтың табиғи жалғасы ретінде трансшекаралық
өзендер мен су ресурстарын бірлесіп басқарудың қажеттілігін көрсетеді.
Трансшекаралық өзендердің ерекшелігі су ағындары бірнеше елдердің
аумағынан өтіп, әр мемлекеттің саяси, экономикалық және экологиялық
мүдделерін қозғайды. Жоғарғы және төменгі ағыста орналасқан елдердің
гидрологиялық өзара тәуелділігі қақтығыстар мен ынтымақтастықтың негізін
құрайды. Халықаралық құқық нормалары мен келісімдер, мысалы, 1997 жылғы
БҰҰ-ның су ағындарын пайдалану құқығы туралы Конвенциясы,
трансшекаралық суларды басқарудағы маңызды принциптерді белгілейді.
Әлемдік тәжірибеде аймақтық интеграция мен гидрогегемония ұғымдары өзен
бассейндерінде ынтымақтастықты нығайтуға мүмкіндік береді.
Орталық Азиядағы су дипломатиясының рөлі. Геосаяси ерекшеліктер:
Аймақтағы мемлекеттердің су ресурстарын пайдаланудағы географиялық және
экономикалық әртүрлілігі өзара келіссөздер мен ынтымақтастық қажеттілігін
арттырады. Мысалы, Қырғызстан мен Тәжікстан жоғары ағыста орналасып,
гидроэнергетикалық әлеуетке ие болса, Қазақстан мен Өзбекстан ауыл
шаруашылығы мен халықты сумен қамтамасыз етуге тәуелді. Су тапшылығы,
экологиялық деградация және халық санының өсуі сияқты факторлар
аймақтағы трансшекаралық өзендерді басқарудағы қиындықтарды күшейтуде.
Орталық Азияның су мәселесін тиімді шешу үшін аймақтық ынтымақтастық
пен интеграцияның маңыздылығы арта түседі. Су дипломатиясы мен
халықаралық тәжірибелерді қолдану, аймақтық саяси ерік-жігерді нығайту
және экологиялық қауіпсіздік қағидаттарын сақтау өңірдің тұрақтылығы мен
өркендеуіне ықпал етеді.

65