Page 51 - Диссертация

қабылдау қажеттілігі – Швейцария мен Франция бірлескен саясатты күшейтуге
мәжбүр болды.
Рона өзеніндегі ынтымақтастық пен қақтығыстар. Рона өзені –
интеграцияланған басқару жүйесіне көшудің жарқын үлгісі. Бұл
трансшекаралық өзенде бірнеше мүдделі тараптардың қатысуы
ынтымақтастықтың маңыздылығын күшейтті.
Негізгі ынтымақтастық бағыттары: Франция мен Швейцария арасында
экологиялық стандарттарды үйлестіру; Өзенді кешенді басқару жүйесін
дамыту; Гидроэнергетика, ядролық қауіпсіздік және ауыл шаруашылығы
арасындағы балансты сақтау.
Қақтығыстардың негізгі себептері: Ядролық қауіпсіздік – атом электр
станцияларының экологиялық әсері туралы алаңдаушылық;
Гидроэнергетикалық ресурстарды бөлудегі келіспеушіліктер; Инфрақұрылым
салудың экологиялық әсері.
Рона өзені тәжірибесі Орталық Азиядағы трансшекаралық су ресурстарын
басқару үшін маңызды сабақтар ұсынады:
- Су ресурстарын кешенді басқару қажеттілігі – Әмудария мен Сырдария
өзендері бассейнінде су балансының тұрақтылығын қамтамасыз ету
мақсатында су ресурстарын кешенді басқару қағидаттарын енгізу және
экожүйелік тәсілдерге негізделген шараларды жүзеге асыру керек;
- Трансшекаралық ынтымақтастықты институционалдық тұрғыдан
нығайту үшін - Орталық Азия мемлекеттері су ресурстарын бірлесіп басқаруға
бағытталған ортақ құқықтық және ұйымдастырушылық механизмдерді әзірлеуі
қажет;
- Суды басқаруда әртүрлі секторлардың рөлін арттыру – Ауыл
шаруашылығы, энергетика, өнеркәсіп және экологиялық ұйымдар бірігіп
шешім қабылдауы қажет;
- Су ресурстарының халықаралық реттеуші органдарының маңызын
арттыру – Шекаралас елдер арасында су ресурстарын әділ бөлу механизмдерін
енгізу керек.
Рона өзені – өндірістік пайдаланудан экологиялық және
интеграцияланған басқару жүйесіне көшудің үздік үлгілерінің бірі. Франция
мен Швейцария бірнеше онжылдықтар бойы өзенді әртүрлі мақсатта
пайдаланып, ақырында кешенді басқару тәсілін қабылдады.
Бұл тәжірибе Орталық Азиядағы трансшекаралық су басқару
стратегияларын дамыту үшін үлгі бола алады. Су ресурстарын әділ бөлу,
экологиялық тепе-теңдікті сақтау, халықаралық ынтымақтастықты күшейту –
тұрақты су саясатының негізгі қағидаттары болуы тиіс.
Латын Америкасындағы Титикака көлінің Су дипломатиясын жүзеге
асыру тәжірибесі. Титикака көлі – Перу мен Боливия арасындағы
трансшекаралық су айдыны, оның аумағының 40%-дан астамы Боливияда,
қалған бөлігі Перуде орналасқан. Бұл көл Оңтүстік Американың ең ірі тұщы су

51