Page 48 - Диссертация

міндетті болатын. Келісім бейімделгіш сипатқа ие, себебі ол өзгеретін
жағдайларға сәйкес жаңартылуы мүмкін. Бірақ 1964 жылғы құжат экожүйелер
мен балық шаруашылығы мәселелерін қамтымаған. Қазіргі уақытта бұл бағытта
қосымша келісімдер қарастырылуда.
Колумбия өзенін бірлесіп басқару моделі – трансшекаралық су
ресурстарын үйлестіру саласындағы ең тиімді халықаралық тәжірибелердің бірі
ретінде мойындалған. Бұл үлгінің табысты жүзеге асырылуына тек
үкіметаралық келісімдер ғана емес, сонымен қатар жеке сектор өкілдерінің
белсенді қатысуы да айрықша ықпал етті. Атап айтқанда, келісімді орындау
барысында Bonneville Power Administration (BPA) мен BC Hydro сынды
коммерциялық құрылымдардың араласуы энергетикалық жүйеге икемділік пен
қаржылық тұрақтылық енгізді (Cosens & Williams, 2012). Жеке сектордың рөлі:
• Электр энергиясын коммерциялық негізде өткізу арқылы
инвестициялық капитал тартуға мүмкіндік жасалды;
• Су ресурстарын пайдалану барысында туындайтын даулы мәселелерді
реттеуде икемді шешімдер ұсынды;
• Экономикалық дамуды қамтамасыз етуге бағытталған тиімді бастамалар
енгізді.
Сонымен қатар, келісімнің орындалу барысын бақылау мақсатында
тәуелсіз мониторингтік құрылым жасақталды. Бұл орган келісімнің
талаптарының толық және әділ орындалуын қамтамасыз етуге жауапты болды.
Келісімнің сәттілігі тараптар арасындағы сенімді қарым-қатынастармен
тікелей байланысты. АҚШ пен Канада арасындағы трансшекаралық су
ынтымақтастығының тиімділігі, ең алдымен, тараптар арасындағы өзара
сенімге негізделген тұрақты қарым-қатынастармен айқындалады. Келіссөздер
мен бірлескен жобалар барысында екі елдің өкілдері тек кәсіби деңгейде ғана
емес, сонымен қатар бейресми деңгейде де тығыз байланыс орнатып,
институционалдық сенім мен ұзақмерзімді серіктестікті қалыптастырды. Бұл
фактор келісімнің тұрақтылығына және тиімді іске асуына айтарлықтай үлес
қосты.
Колумбия өзені бассейніндегі АҚШ пен Канада ынтымақтастығы
Орталық Азия елдері үшін бірнеше маңызды тәжірибелік сабақтар береді:
- Заңдық механизмдерді нақтылау – Орталық Азия өңірінде Каспий
теңізі мен Әмудария сияқты трансшекаралық су объектілерін тиімді және
тұрақты басқаруды қамтамасыз ету үшін мемлекетаралық деңгейде нақты
құқықтық келісімдер қажет;
- Су ресурстарын әділ бөлу – мемлекеттердің су ресурстарына деген
сұранысын әділ есепке алу және өзара келісілген өтемақы тетіктерін енгізу
маңызды;
- Климаттық өзгерістерді ескеру – су қоймаларын ұзақ мерзімді
жоспарлау арқылы бейімделу стратегияларын әзірлеу;

48