Page 116 - Диссертация

ешқайсысын қанағаттандырмаған және қазір қанағаттандырмайтын кеңес
заманының ережелері негізінде жүзеге асырылады. Дегенмен, жаңа ережелерді
қабылдау перспективасы қарастырылмайды. Бірақ болашақта климаттың
өзгеруі жағдайында оларды дамыту одан да қиын болады (жаһандық жылыну
нәтижесінде Тянь-Шань мен Памир мұздықтары еріп Кетеді14 және сонымен
бірге ауыл шаруашылығының суға деген қажеттілігі артады), өсіп келе жатқан
халықтың суға деген қажеттілігі және Ауғанстанның бейбіт дамуы [211].
Өңір мемлекеттері суару жүйелерінің тиімділігін жоғарылату және су
ресурстарын басқаруда алдыңғы қатарлы әдістер мен технологияларды енгізу
бағытында белсенді әрекет етуі тиіс. Мұндай шешімдерге жер асты су
қорларын игеру немесе теңіз суын пайдалану жатады. Сондай-ақ, өңір елдері
трансшекаралық су ресурстарын басқару бойынша бірлескен жобаларды жүзеге
асыру мүмкіндіктерін қарастыруы қажет. Орталық Азия табиғи ресурстарға бай
аймақ ретінде әлемнің стратегиялық маңызды аймақтарының бірі болып
саналады. Орталық Азия ежелден-ақ халықаралық үрдістердің орталығы
болған. Ұлы Жібек жолы арқылы аймақ көптеген мемлекеттер мен
өркениеттерді байланыстырып, мәдени, рухани және білім алмасу
платформасына айналды. Аймақ елдерін біріктіретін маңызды факторлардың
бірі - олардың аумақтарының өзара ортақтығы. Бүгінде аймақтың жалпы
аумағы шамамен 4 млн шаршы шақырымды құрайды, ал халық саны 45
миллионнан асады. Өзбекстан сияқты кейбір елдерде халық санының өсу
қарқыны өте жоғары. Қазіргі уақытта Орталық Азия болашағы зор әрі
қауіпсіздік тұрғысынан шиеленісті аймақтардың қатарына жатады.
Су ресурстарын тиімді басқарудың болмауы аймақтағы көптеген ішкі
және өңірлік мәселелердің ушығуына себеп болып отыр. Бұл мәселе Орталық
Азия елдері арасындағы тұрақты талқылаулардың басты тақырыбына айналған.
Жаһандану, техногендік апаттар, экологиялық дағдарыс, жаһандық жылыну
және су қоймаларының ластануы жағдайында үлкен тұщы су қорына ие елдер
стратегиялық маңызға ие. Орталық Азияда Қырғызстан мен Тәжікстан су
қорлары бойынша әлемде жетекші орындардың бірінде тұр. Қырғызстан
аймақтағы су қорының 50%-дан астамын құраса, Тәжікстан әлем бойынша
сегізінші орында [46, 98 б.].
Су ресурстары аймақтағы барлық елдер үшін ортақ байлық болып
табылады және оны басқаруда ынтымақтастықтың маңызы зор. Қазақстан су
дипломатиясын белсенді түрде ұстанып, жоғары ағыстағы мемлекеттердің су
саясатына қатысты пікір білдіріп келеді. Мәселен, Қазақстан Қамбарата-1 ГЭС
құрылысына өз қызығушылығын білдіруде. Алайда, бұл жобаға қатысты
Өзбекстанның қарсылығы сақталып отыр. 2012 жылы Алматыда өткен төрт
жақты кездесу барысында бұл мәселе талқыланғанымен, тараптардың бірқатар
келісімге келе алмауы су ресурстарын басқаруда ортақ шешімге жетудің
қиындығын көрсетеді. Бұл аймақтық ынтымақтастықты нығайту үшін су
ресурстарын бірлесіп тиімді пайдалану мен басқару қажеттігін дәлелдейді.

116