Page 120 - Диссертация

3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ СУ МӘСЕЛЕСІНДЕ
САЯСАТЫ

3.1 Қазақстанның су дипломатиясындағы тәжірибесі мен рөлі
Қазақстан Республикасы Орталық Азиядағы су дипломатиясын дамытуда
аймақтық тұрақтылық пен ынтымақтастықты нығайтушы мемлекет ретінде
танылып отыр. Елдің географиялық жағдайы мен климаттық ерекшеліктері су
ресурстарын ұтымды басқаруды және шекарааралық ынтымақтастықты талап
етеді. Қазақстан су тапшылығы мен трансшекаралық ағын сулардың әділ
бөлінуі мәселесін тек техникалық немесе әкімшілік тұрғыда емес, сонымен
қатар дипломатиялық және халықаралық құқық нормалары аясында шешуге
тырысады [219].
Ішкі деңгейде Қазақстан су ресурстарын басқарудың цифрлық және
инновациялық тәсілдерін енгізу арқылы тиімді реформалар жүргізуде. Бұл
бағытта «Цифрлық Қазақстан» бағдарламасы аясында заманауи ақпараттық
жүйелер енгізіліп, су үнемдеу технологиялары мен ақылды суару жүйелері
қолданылуда [220].
Сыртқы саясатта Қазақстан су дипломатиясын көрші мемлекеттермен
конструктивті диалог жүргізу арқылы дамытып келеді. Атап айтқанда,
Қазақстан мен Өзбекстан арасындағы екіжақты келісімдер Сырдария өзенінің
су режимін реттеу, ірі су қоймаларын бірлесіп пайдалану және деректермен
алмасу тетіктерін құру арқылы жүзеге асуда. Бұл шаралар трансшекаралық
өзендерді бейбіт жолмен басқарудың тиімді үлгісін қалыптастырды [221].
Қазақстан мен Өзбекстан арасындағы су дипломатиясы аймақтық
деңгейде табысты мысал ретінде қарастырылады. Сырдария өзенінің су ағынын
маусымдық реттеу, су қоймаларын тиімді пайдалану және деректермен алмасу
арқылы екі ел арасындағы сенім артуда. 2021 жылы қабылданған «Қазақстан
мен Өзбекстан арасындағы стратегиялық әріптестік туралы» келісімнің
негізінде су саласындағы ынтымақтастық жаңа деңгейге көтерілді (Министрлер
Кабинеті, 2021) [222].
Сол сияқты, Қазақстан мен Қырғызстан арасындағы трансшекаралық
өзендерге қатысты келісімдер шеңберінде Тоқтағұл су қоймасы мен басқа да
гидротехникалық нысандардың ортақ негізде пайдаланылуы мәселелері
қарастырылды. Бұл келісімдер екі ел арасындағы энергия-су қатынасының
күрделілігіне қарамастан, өзара тиімді шешімдер қабылдауға негіз болуда
(Шульц, 2022) [223].
Қазақстан су дипломатиясын климаттық саясатпен сабақтастырып, Арал
теңізінің экологиялық мәселесін жаһандық күн тәртібіне шығаруда маңызды
рөл атқаруда. Атап айтқанда, EXPO-2017 халықаралық көрмесінде су
ресурстарын тиімді басқару мәселесі күн тәртібіне қойылып, халықаралық
сарапшылардың назарын аударды (Айтжанова, 2018) [224].

120