Page 108 - Диссертация

ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіптің дамуы су ресурстарына деген сұранысты
арттырып, бұл өзендердің төменгі ағысында орналасқан Қазақстан үшін су
тапшылығы мен экологиялық мәселелер туындауы мүмкін.
Сондықтан, Қазақстан мен Қытай арасындағы трансшекаралық өзендерді
бірлесіп пайдалану және қорғау мәселелері бойынша келіссөздер жалғасуда.
Екі елдің мүдделерін ескере отырып, су ресурстарын әділ бөлу және
экожүйелерді сақтау мақсатында жаңа келісімдер мен шаралар қабылдау
қажеттілігі туындап отыр [192].
Қытай XXI ғасырда тек Еуразияда ғана емес, бүкіл әлемде сауда, құрылыс
және коммерциялық қызметтің ірі орталығына айналуға белсенді ұмтылуда.
Елдің стратегиясы соңғы уақытқа дейін жеткіліксіз дамыған аймақтарға назар
аударуды көздейді, оның ішінде Қытайдың батысы мен Шыңжаң-Ұйғыр
автономиялық ауданы (ШҰАА) бар.
Бұл бағытта ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин 2013 жылы Ұлы Жібек жолын
жаңғыртуға бағытталған «Бір белдеу – бір жол» бастамасын ұсынды. Қазіргі
уақытта бұл бастама жаңа экономикалық, технологиялық және
инфрақұрылымдық негізде жүзеге асырылуда. Ежелгі Ұлы Жібек жолы сусыз
шөлдерді игергені белгілі. Судың өмірлік маңызын ескере отырып, қытай
басшылығы бұл маңызды құрамдас бөлікке ерекше назар аударады. Сондықтан
Іле және Ертіс өзендерінің жоғарғы ағысындағы суларды пайдалану
жоспарлары ерекше мәнге ие. Қытай XXI ғасырда Еуразияда ғана емес, бүкіл
әлемде сауда, құрылыс және коммерциялық қызметтің ірі орталығына айналуға
белсенді түрде ұмтылуда. Елдің стратегиясы соңғы уақытқа дейін жеткіліксіз
дамыған аймақтарға назар аударуды көздейді. Мұндай аймақтарға Қытайдың
батысы мен оның Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданы (ШҰАА) кіреді. Бұл
бағытта ҚХР Төрағасы Си Цзиньпиннің 2013 жылы Ұлы Жібек жолын
жаңғыртуға бағытталған «Бір белдеу – бір жол» бастамасы ерекше орын алады.
Қазіргі уақытта бұл бастама жаңа экономикалық, технологиялық және
инфрақұрылымдық негізде жүзеге асырылуда. Ежелгі Ұлы Жібек жолы
аумақтың сусыз шөлдерін игерген. Судың өмірлік маңызын ескере отырып,
қытай басшылығы бұл маңызды құрамдас бөлікке ерекше назар аударады.
Осыған байланысты Іле және Ертіс өзендерінің жоғарғы ағысындағы суларды
пайдалану жоспарлары қарастырылуда [193].
Қытайдың Ертіс өзенінен су алу көлемін ұлғайтуы Балқаш көліне
айтарлықтай қауіп төндіреді. Егер бұл үрдіс жалғаса берсе, көлдің экологиялық
тепе-теңдігі бұзылып, оның болашағына қатер төнуі мүмкін. Ертіс өзенінің
жалпы су ресурстары шамамен 9 км³ құрайды, ал Қазақстан өзеннен су алуды
жоспарлап отыр. Бұл жағдай елдің экономикасы мен экологиясына ауыр
зардаптар әкелуі ықтимал. Сондықтан, трансшекаралық су қатынастарында
мемлекетаралық нақты шешімдер қабылдау қажет.
Қытайдың жақын орналасуы Қазақстанға бірқатар экономикалық
мүмкіндіктер ұсынады, әсіресе Қытай мен Еуропа арасындағы жүк

108