Page 100 - Диссертация

Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты мүшесі болып табылады және Азиядағы ең ірі
армияға ие.
Қазақстан мен Қытай арасындағы тауар айналымы 2000 жылдан 2012
жылға дейін 1,557 миллиардтан 25,113 миллиард долларға дейін өсті. Алайда,
2014 жылдан бастап бұл көрсеткіш төмендей бастады және соңғы жылдары
9,756 миллиард долларға дейін азайды. Бұл төмендеу Қытайдағы экономикалық
өсу қарқынының баяулауымен және Қазақстаннан шикізатқа сұраныстың
төмендеуімен байланысты болуы мүмкін.
Қытай өз тауарларын сыртқы нарықтарға шығаруға мүдделі жаһандық
сауда державасы ретінде Қазақстанның шикізат ресурстарына және оның
аумағы арқылы өтетін Еуропа мен Таяу Шығыс нарықтарына тиімді құрлықтық
маршруттарға қызығушылық танытады. Сондықтан Қазақстан посткеңестік
Орталық Азиядағы Қытайдың басым серіктесі болып табылады, аймақтағы
барлық тауар айналымының шамамен 70%-ы Қазақстанға тиесілі. Екіжақты
байланыстар Қытайдың Қазақстандағы қарқынды экономикалық қатысуы:
қытай тауарларының импорты, энергетика секторына инвестициялар (мұнай,
уран және басқа шикізат кен орындарын игеру), сауда кредиттері, мұнай, уран,
металдар экспорты арқылы өсуде. Қытай Еуропалық Одақтан кейінгі
Қазақстанның екінші ірі экспорттаушысы болып табылады, экспорттың 12%-ы
Қытайға тиесілі. Салыстыру үшін, Қазақстаннан Кеден одағы елдеріне
экспорттың үлесі 10,7%-ды құрайды.
Су мәселесі бойынша Қазақстан мен Қытай арасында трансшекаралық
өзендерді су бөлу мәселелері бойынша келіссөздер жүргізілуде. Тараптар Іле-
Балқаш бассейнін сумен тұрақты қамтамасыз ету, балық шаруашылығы мен
туризмді дамыту мақсатында бірлескен жұмыс тобын құрды. Қазақстан мен
Қытай трансшекаралық өзендерде су бөлу мәселелері бойынша үкіметаралық
келісім жобасын әзірлеуде. Бұл келісім Балқаш көлін қалыпты деңгейде
сақтауға кепілдік беретін су көлемінің түсуін қамтамасыз етуге бағытталған.
Қытай өз тарихында бүгінгі күнге дейін көрші елдермен су бөлу
мәселелерін реттеу жөнінде бірде-бір халықаралық шарт жасаспағанын атап өту
қажет. Қазақстан Республикасы Қытаймен су бөлу туралы келіссөздер жүргізіп
жатқан алғашқы және жалғыз ел болып табылады.
Қытайдың Қазақстандағы экономикалық қатысуы екі ел арасындағы
қарым-қатынастардың маңызды аспектісі болып табылады. Қытай Қазақстан
экономикасына қаржы құйған бес ірі инвестордың қатарына кіреді, құйылған
инвестицияның жалпы көлемі 23 миллиард доллардан асты.
Соңғы жылдары Қазақстан мен Қытай арасындағы қарым-қатынастар
айтарлықтай дамып, екі ел арасындағы экономикалық және саяси байланыстар
нығая түсуде. Дегенмен, трансшекаралық су ресурстарын басқару сияқты
мәселелер бойынша келіссөздер жалғасуда және бұл бағытта әлі де көп жұмыс
атқару қажет.

100