Page 45 - Диссертация
P. 45

шектелмей, экономикалық өтемақы, ақпарат алмасу және климаттық бейімделу
                  тетіктерін де қамтиды.
                         Өтемақы  тетігі:  халықаралық  тәжірибе.  2005  жылы  Португалия  Дуэро
                  өзеніндегі  белгіленген  су  ағымының  бұзылуына  байланысты  Испаниядан
                  өтемақы       талап     етті.    Себеп      –    су    тапшылығының           Португалияның
                  гидроэнергетикалық  әлеуетіне  тигізген  әсері.  Испания  бұл  жағдайды
                  құрғақшылық  кезеңіндегі  ерекше  жағдайлармен  негіздеді.  Бұл  іс  суды
                  басқаруда икемді келіссөздер мен құқықтық ережелердің үйлесуі қажет екенін
                  көрсетті (Fernández & Silva, 2019).
                         Ақпарат  алмасу  және  мониторинг.  Дуэро  бассейніндегі  су  ресурстарын
                  басқару  сандық  мониторинг  жүйелері  және  институционалдық  серіктестік
                  арқылы жүзеге асырылады:
                         • Жеке  және  мемлекеттік  сектордың  серіктестігі  –  концессиялық
                  келісімдермен реттеледі;
                         • Сандық  бақылау  жүйелері  –  бөгеттер  мен  су  қоймаларында  тұрақты
                  орнатылады;
                         • Төтенше  жағдайлар  хаттамасы  –  су  тасқыны  немесе  құрғақшылық
                  жағдайында шұғыл шешім қабылдауды қамтамасыз етеді;
                         • Үш  айлық  есеп  алмасу  –  екі  елдің  бассейндік  басқару  органдары
                  арасында деректер тұрақты түрде беріледі (Martins & Antunes, 2012).
                         Ынтымақтастықтың институционалдық негіздері:
                         • Еуропалық  Одақтың  Су  Негіздемелік  директивасы  (2000/60/EC)  екі
                  елдің су басқару саясатын үйлестіріп отыр;
                         • Альбуфейр  конвенциясы  (1998)  трансшекаралық  өзендер  бойынша
                  заңды негіз қалыптастырды;
                         • Алайда, жергілікті ұйымдар мен азаматтық қоғамның қатысуы шектеулі
                  – бұл келісімнің жетілдіру қажет тұсы (Pires, 2020).
                         Орталық Азияға арналған ұсыныстар. Орталық Азиядағы Әмудария мен
                  Сырдария бассейндерін басқаруда Дуэро үлгісі келесі бағыттар бойынша үлгі
                  бола алады:
                         • Өтемақы  тетіктері  –  суды  пайдалану  тәртібі  бұзылған  жағдайда
                  экономикалық шығындарды өтеу механизмін енгізу;
                         • Ақпарат  алмасу  жүйесі  –  климаттық  деректер  мен  су  ағымының
                  ашықтығын қамтамасыз ету;
                         • Климаттық бейімделу – өзендердің ағынын маусымдық талдау арқылы
                  икемді басқару;
                         • Жеке  секторды  тарту  –  гидроэнергетика  және  ауыл  шаруашылығы
                  салаларындағы  инвестициялық  жобаларды  жүзеге  асыру  арқылы  су
                  ресурстарын басқарудағы өзара іс-қимылды жандандырудың маңызды құралы
                  болып табылады;
                         • Көпдеңгейлі басқару тетіктерін енгізу – су ресурстарын тиімді басқару
                  мақсатында орталық және жергілікті билік құрылымдарының үйлесімді шешім


                                                                 45
   40   41   42   43   44   45   46   47   48   49   50