Page 30 - Диссертация

Осы үш өлшемнің тоғысуы цифрлық шешімдердің қоғамдық құндылыққа
айналуына жағдай жасап, тұрақты әрі әділетті қалалық орта қалыптастыруға
мүмкіндік береді.
Қорытындылай келе, тұжырым жасайтын болсақ, «Ақылды қаланы»
мемлекеттік реттеу – бұл технологиялық инновациялардың енгізілу фактісіне
емес, институционалдық құрылымдардың сапасы мен стейкхолдерлердің
белсенді қатысуына негізделген көпдеңгейлі басқару үдерісі. «Технология →
институттар → қоғамдық құндылық» тізбегін Тұрақты даму мақсаттарының
(ТДМ) индикаторлары мен ISO 37122 стандартының көрсеткіштері арқылы
операционалдандыру ғана тұрақты даму жөніндегі декларативтік риториканы
нақты реттеуші тетіктер жүйесіне айналдыруға мүмкіндік береді. Осы
теориялық конструкт әдеби шолуда анықталған олқылықтарды – құқықтық
модельдеу, MLG тетіктері, интеграциялық метрикалар – нақтылап,
зерттеулердің кейінгі эмпирикалық тарауларына әдістемелік тірек болады.

1.2 Қазақстан Республикасында ақылды қалаларды дамытудағы
мемлекеттік реттеу тетіктері мен құралдары

Ақылды қалаларды тұрақты даму қағидаттарына сай жүзеге асыруда
мемлекеттің рөлі шешуші мәнге ие. Мемлекет орталық және жергілікті
деңгейде стратегиялық бастамалардың қозғаушысы, инфрақұрылымдық
жобаларға инвестиция салушы, сондай-ақ реттеуші субъект ретінде әрекет
етеді. Оның негізгі міндеті – цифрлық инновациялар мен қоғамдық мүдделер
арасындағы тепе-теңдікті сақтау, яғни технологиялар даму мақсаттарына
қызмет етуі тиіс, бірақ сол мақсаттарға қайшы келмеуі қажет.
Атап айтқанда, мемлекет технологиялық детерминизмнің әсерінен
туындауы мүмкін әлеуметтік және экологиялық салдарларды болдырмауға
бағытталған реттеуші қағидаттар мен бағыттарды айқындауға міндетті.
Инновациялар мен тұрақтылық арасындағы теңгерімді сақтау – бұл әлеуетті
тәуекелдерді алдын ала бағалап, тиісті басқару шешімдерін қабылдауды қажет
етеді.
Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ) атап
өткендей, бір жағынан, ақылды шешімдер қалалық қызметтердің тиімділігін
арттыруға, климаттың өзгеруімен күресуге және қалалардың инклюзивтілігіне
ықпал етеді; екінші жағынан – бақылаусыз цифрландыру жаңа қауіптер мен
жасырын шығындарды туындатуы мүмкін. Ашықтық пен азаматтардың
қатысуы қамтамасыз етілмеген жағдайда, смарт-инициативалар әлеуметтік
теңсіздікті тереңдетуге әкелуі ықтимал.
Осыған байланысты, мемлекеттік реттеу «ақылды басқару» (smart
governance) қағидаттарына сәйкес жүзеге асырылуы тиіс. Бұл – шешім
қабылдау үдерісінде деректер мен технологияларды қолдану, ашықтық пен
есептілік, азаматтардың белсенді қатысуы, сондай-ақ жеке деректердің
қорғалуы сынды аспектілерді қамтитын басқару тәсілі. Ғылыми зерттеулер
көрсеткендей, smart governance деңгейі жоғары қалалар тұрақты даму

30