Page 121 - Dissertation (3)

Респонденттердің пікірінше, егер ақпарат жалпыға қолжетімді болмаса,
ол наразылық пен қоғамдық дүрбелең тудырады. Мұндай кезде адамдар басқа
көздерден ақпаратты іздей бастайды және бұл өз кезегінде жалған
жаңалықтардың таралуына әкелуі мүмкін.
Бұл мәселеде халықаралық құрылымдардың озық тәжірибесін ескеру де
маңызды. Атап айтқанда, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының COVID-19
пандемиясы сияқты дағдарыстардағы тәжірибесі тұрақты, анық және ашық
хабарламалар дүрбелеңнің алдын алуда және қоғамдық тәртіпті сақтауда
маңызды рөл атқарғанын көрсетті (WHO, 2017) [222].
Қазақстанда бұқаралық ақпарат құралдары мен әлеуметтік желілер арқылы
ақпаратқа қол жеткізу қиынға соғып жатқан жағдайда, мемлекеттік қызметшілер
қоғаммен үздіксіз байланыс жасау арналарын құруды қолға алуы тиіс. Бұл ретте
тұрақты түрде жаңартылып отыратын және азаматтарды болып жатқан оқиғалар
туралы ақпаратпен қамтамасыз ететін бірыңғай ақпараттық платформаны
дамыту алға жасалған маңызды қадам болуы мүмкін.
Дегенмен, соңғы жылдары әлеуметтік желілер мен мобильді қосымшалар
дағдарыстық коммуникацияның маңызды құралына айналғанын мойындау
керек. Ең бастысы - мұндай платформалардың болуы ғана емес, сонымен қатар
оларды дүрбелеңнің, жалған ақпараттың алдын алу және маңызды ақпаратты
жеткізу процесін жеделдету үшін тиімді пайдалану.
Ағымдағы зерттеуге қатысқан респонденттер әлеуметтік желілер
дағдарыс жағдайында ақпарат таратудың негізгі арнасы екенін, жалпы
әлемдік үрдістерге сәйкес келетінін атап көрсетеді. Сонымен қатар, барлық
азаматтардың интернетке қол жеткізе алмайтыны ықтимал, сондықтан заманауи
технологияларды дәстүрлі байланыс арналарымен біріктіру маңызды. Бұл

халықтың барлық топтары үшін ақпаратқа тең қолжетімділікті қамтамасыз ету
үшін теледидар, радио және баспа БАҚ белсенді түрде пайдаланылуы тиіс
дегенді білдіреді.
Бұл тұжырымды Қазақстандағы 2022 жылғы қаңтардағы оқиғалар
растайды, сол кездегі жаппай наразылықтар мен интернеттің жабылуы биліктің
дағдарыс жағдайында келісілген байланысқа дайын еместігін көрсетті. Орталық
Азиялық саясат институтының (CAP) есептеріне сәйкес, азаматтардың 70%-ға
жуығы қаңтар оқиғасы кезінде мемлекеттік органдардан уақтылы және сенімді
ақпаратты алмаған [223]. Бұл ресми арналарға деген сенімсіздікті арттырып,
мессенджерлер мен қауесеттер арқылы жалған ақпараттың таралуына әкелді.
Сонымен қатар, Қазақстан стратегиялық зерттеулер институтының (ҚСЗИ)
2023 жылғы зерттеуі бойынша, дағдарыс жағдайында халықты ақпараттандыру
бойынша мемлекеттік органдардың жұмысын азаматтардың тек 28 пайызы ғана
«қанағаттанарлық» деп бағаласа, респонденттердің 45 пайызы
«қанағаттанарлықсыз» деген баға берген [224]. Бұл мәселе, әсіресе, цифрлық
сауаттылық пен интернетке қолжетімділік деңгейі төмен болып қалатын
ауылдық және шалғай елді мекендерде өткір.
Сондай-ақ халықаралық тәжірибе цифрлық платформалар мен дәстүрлі
медианы пайдалануға кешенді тәсілдің маңыздылығын көрсетеді. Мысалы,

121