Page 44 - Академикалы? саясат РУС.

зерттеуінде smart city дамуының заманауи әдістері мен технологияларына шолу
жасалып, «ақылды қалалар» бастамаларын БҰҰ-ның Тұрақты даму
мақсаттарымен (ТДМ) үйлестіру қажеттілігі ерекше атап өтіледі [88]. Басқа
зерттеушілердің еңбектерінде «ақылды қаланың» адамға бағытталған сипаты
алдыңғы қатарға шығады. Мәселен, Геропанта мен Шакурдың еңбектерінде
азаматтардың белсенділігі мен өзара әрекеттестігінің маңыздылығы негізделеді:
Геропанта жаңа технологияларды енгізудің кеңістіктік салдарын егжей-тегжейлі
талдаса, Шакур нақты қолданбаларға мысал келтіреді [89, 90]. Бұл зерттеулер
ақылды және тұрақты қалалардың экологиялық және әлеуметтік мәселелерді
шешудегі әлеуетін көрсете отырып, цифрлық шешімдерді ТДМ шеңберінде
үйлестіру қажеттілігін алға тартады. Көптеген шетелдік авторлар смарт-
технологияларды тұрақтылыққа қол жеткізудің басты құралы ретінде
қарастырады, мысалы, F. Montori және оның әріптестері атап өткендей,
«ақылды» қосымшалар нақты тұрғындардың өмір сүру сапасын жақсартуға
бағытталып, өмірдің түрлі салаларын қамтитын кешенді smart-модельдер
арқылы іске асырылады. Ғылыми әдебиеттерде ақылды қалалардың даму
траекториясына саяси ерік-жігер, инфрақұрылым жағдайы, сондай-ақ қаланың
жаһандық жүйедегі орны айтарлықтай әсер ететіні көрсетіледі [91]. Сонымен
қатар, дәстүрлі мемлекеттік басқару модельдері қазіргі smart city контексінде
өзінің тиімділігін жоғалта бастады. Осыған байланысты қалалардың цифрлық
трансформация ерекшеліктерін ескеретін жаңа стратегиялар мен басқару
тетіктерін әзірлеу қажеттілігі туындап отыр [92].
Ақылды қалалар тек технологиялармен ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік

құрылымдармен, мәдени контекстермен және экологиялық шектеулермен де
сипатталады [93]. Сондықтан оларды басқару үдерісі ерекше күрделілікке ие,

әсіресе дамушы елдер жағдайында. Зерттеулер көрсеткендей, дамымаған және
дамушы елдерде smart city жобаларының табысты жүзеге асуы әлеуметтік-
экономикалық, институционалдық және құқықтық реформалармен, сондай-ақ
азаматтық қатысуды және бизнес-пен әріптестікті қолдайтын инновациялық
экожүйенің қалыптасуымен тығыз байланысты [94]. Жалпы қорытындылай келе,
мемлекеттің үйлестіруші және реттеуші ретіндегі рөлі – ақылды қаланы
мақсатты әрі нәтижелі дамытуда шешуші фактор болып табылады, әсіресе
аймақтар мен әлеуметтік топтар арасындағы теңсіздікті еңсеру жағдайында.
Халықаралық тәжірибені нақты сипаттау мақсатында кейбір елдер мен
қалалардың тәжірибесін қарастыру орынды. Ақылды және тұрақты қалалар
бойынша жаһандық рейтингтер технологиялық даму мен өмір сүру сапасының
тиімді үйлесімін қамтамасыз ете алған мегаполистердің көш бастап тұрғанын
көрсетеді. Мәселен, IESE Cities in Motion Index 2023 деректеріне сәйкес, әлемдегі
ең қолайлы әрі тұрақты қалалар қатарына Лондон, Нью-Йорк, Париж, Токио,
Берлин, Амстердам, Сингапур және Гонконг енген. Бұл қалалар өмір сапасы,
экологиялық тұрақтылық, инфрақұрылым, көлік, қауіпсіздік және инновация
деңгейі сияқты бірқатар көрсеткіштер бойынша жоғары бағаланған – яғни олар
бір мезгілде әрі «ақылды», әрі тұрақты қалалар ретінде танылды [95].
Сондай-ақ Smart City Index көрсеткіштерімен салыстыру да маңызды. 2023
жылы Цюрих әлемдегі ең ақылды қала ретінде бірінші орынды иеленіп, адам

44