Page 119 - Академикалы? саясат РУС.

жариялануы тиіс. Ашық деректер IT-қоғамдастыққа жаңа қосымшалар жасауға,
ал азаматтық белсенділер мен БАҚ-қа тәуелсіз мониторинг жүргізуге мүмкіндік
береді. Бұл өз кезегінде мемлекеттік құрылымдарға деген сенімді арттырып,
қабылданатын шешімдердің легитимдігін күшейтеді.
Сонымен қатар, қоғамдық бақылау тетіктерін институционалдық түрде
енгізу ұсынылады. Мысалы:
– МЖӘ жобаларын қабылдау жөніндегі комиссия құрамына азаматтық
қоғам өкілдерін енгізу;
– бақылау кеңестері мен қоғамдық тыңдаулар тетіктерін тұрақты ету.
Мұндай ашықтық – қоғамда «смарт-жоба кім үшін және кіммен жүзеге
асырылып жатыр» деген сұрақтарға нақты жауап береді, ал бұл – сенім мен
серіктестік үшін маңызды алғышарт.
Smart City тұжырымдамасын іске асыруда аса сезімтал және стратегиялық
маңызды бағыттардың бірі – жеке деректердің құпиялылығын сақтау және
ақпаратты этикалық пайдалану. Цифрлық технологиялар кеңінен қолданылатын
ортада бұл мәселе мемлекеттік басқару жүйесі тарапынан ерекше назарды талап
етеді.
Мемлекет барлық деңгейде жеке деректерді жинау, сақтау және пайдалану
рәсімдерінің Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына және
азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына толық сәйкес жүзеге
асырылуына кепілдік беруі тиіс.
Осы бағытта мынадай шаралар ұсынылады:
– Privacy by Design қағидатын барлық жаңа цифрлық шешімдерге енгізу;

– бейнебақылау, биометрия және IoT жүйелерінде деректерге
қолжетімділік тек уәкілетті тұлғалармен шектелуі;

– биометриялық және жеке деректер шифрланған күйде сақталуы;
– азаматтарға қандай деректер жиналып жатқаны, олар қалай өңделетіні
туралы түсінікті әрі ашық ақпарат беру;
– Түркістан қаласы үшін «Деректер этикасы кодексін» әзірлеу және ресми
қабылдау (үшінші тараптарға деректерді бермеу, кемсітушілікке жол бермеу,
алгоритмдердің әділеттілігі т.б.).
Сонымен қатар, азаматтарға деректерді жинауға келісім беру (opt-in/opt-
out), сондай-ақ заңсыз әрекеттерге шағым беру арналарын ұсыну – Smart City-ге
деген қоғамдық сенімді арттырудың нақты қадамдары болмақ.
Smart City тұжырымдамасы шеңберінде ерекше назар аударуды қажет ететін
бағыттардың бірі – жеке деректердің құпиялылығы мен оларды этикалық
пайдалану мәселесі. Цифрлық технологияларды кеңінен енгізу барысында жеке
ақпаратты өңдеу көлемі едәуір артады, бұл өз кезегінде құқықтық және этикалық
реттеу шараларын күшейтуді талап етеді.
Практикалық тұрғыда бұл – жаңа технологияларды енгізу кезінде «Privacy
by Design» қағидатын қолданудың маңыздылығын білдіреді. Яғни, барлық
ақпараттық жүйелер бастапқы кезеңінен бастап деректерді қорғау талаптарына
сай жобалануы тиіс. Мәселен, бейнебақылау жүйелері Қазақстан
Республикасының ақпараттық қауіпсіздік саласындағы нормативтік актілеріне
сәйкес ақпаратты қорғау талаптарын толық сақтауы, ал жүйеге қолжетімділік тек

119