Page 74 - Диссертация

Каспий – Еуропа мен Азияның түйісінде орналасқан әлемдегі ең үлкен
тұйық көл. Аумағының ауқымдылығына байланысты оны теңіз деп атайды.
Оның атауы XVI ғасырдың соңында осы теңіз жағалауында өмір сүрген Каспи
тайпаларының құрметіне қойылған. Бүгінде Грузияда Каспи қаласы бар.
Каспийдің Гиркан (I ғасыр), Хазар (II-X ғасырлар), Хвалын (X-XIII ғасырлар)
сияқты тарихи атаулары болған, оларды осы өңірде өмір сүрген халықтар үш
мың жылдық тарихында қойған [173].
Каспий теңізі – әлемдегі ең үлкен тұйық су айдыны. Оның жағалау
сызығы бес мемлекет арасында бөлінген, және әр мемлекеттің географиялық
орналасуына, жағалау сызығының ұзындығына, табиғи ерекшеліктеріне қарай
үлесі анықталады: Қазақстан (29%) - теңіздің солтүстік және шығыс
жағалауларын қамтиды, ұзындығы 2340 км, Маңғыстау облысы мен Атырау
облысы аймақтарын. Ресей (9%) - теңіздің солтүстік-батыс жағалауында
орналасқан, ұзындығы шамамен 650 км, Ресейдің жағалау аймақтары негізінен
Еділ өзені атырауымен тығыз байланысты, ол теңізге негізгі су көлемін
жеткізеді. Әзірбайжан (20%) - оңтүстік-батыс жағалауын қамтиды, ұзындығы
870 км, Әзірбайжан Каспий теңізінің мұнай және газ кен орындарын игеруде
белсенді. Түрікменстан (21%) - теңіздің оңтүстік-шығыс жағалауында
орналасқан, ұзындығы шамамен 1260 км, Түрікменстанда теңіз экожүйесін
сақтау және су ресурстарын тиімді пайдалану маңызды орын алады. Иран
(14%) - теңіздің оңтүстік жағалауын алып жатыр. Ұзындығы шамамен 1000 км,
Иранның бұл аймағында теңіз бен құрлық арасында климаттық ерекшеліктерді
бейімдеу жұмыстары жүргізіледі (сурет 13) [174].

Сурет 13 – Каспий теңізі жағалау сызығының пайыздық үлесі

74