Page 176 - Диссертация

Бұл модель Орталық Азиядағы трансшекаралық су ресурстарын басқару
мәселелерін халықаралық құқық, аймақтық ынтымақтастық және
дипломатиялық тәжірибе тұрғысынан талдай отырып, Қазақстанның нақты
стратегиялық бағыттарын қалыптастыруға мүмкіндік береді.
1. Қақтығыс факторларын анықтау
Модельдің алғашқы кезеңі — Орталық Азиядағы су дауларының негізгі
себептері мен түйткілді тұстарын анықтауға бағытталған. Бұл факторларға
мыналар жатады:
• Геосаяси тұрақсыздық – шекаралық мәселелер мен геосаяси мүдделер
қақтығысы;
• Экономикалық дағдарыстар – су тапшылығының ауыл шаруашылығы
мен энергетика секторларына әсері;
• Климаттың өзгеруі – мұздықтардың еруі, су көлемінің кемуі,
экожүйелердің бұзылуы;
• Ұлттық мүдделер қайшылығы – мемлекеттер арасындағы су
саясатының үйлеспеушілігі;
• Тиімсіз басқару – институционалдық әлсіздік пен нормативтік-
құқықтық үйлесімсіздік.
2. Мемлекеттер мен халықаралық институттардың рөлі
Су дипломатиясын дамытуда тек аймақтық емес, халықаралық деңгейдегі
институттардың ықпалы маңызды. БҰҰ, Дүниежүзілік банк, ЕҚЫҰ, IFAS,
ICWC сынды ұйымдардың қатысуымен шешім қабылдау сенімділікті
арттырады, ресурстарды әділ бөлуге мүмкіндік береді және саяси диалогты
нығайтады. Бұл модель аталған тараптардың ықпалын жүйелі саралауға
негізделген .
3. Су дипломатиясының әлеуетін бағалау
Қазақстанның су дипломатиясы саласындағы әлеуеті - қолда бар
екіжақты және көпжақты келісімдер, бастамалар мен дипломатиялық
тәжірибелер арқылы бағаланды. Бұл кезеңде:
• Келісімдердің мазмұны мен іске асу тетіктері;
• Институционалдық құрылымдардың тиімділігі;
• Бастамашыл ұстанымдардың тұрақтылығы зерттеледі.
4. Қауіпті төмендету стратегиялары мен шараларын әзірлеу
Бұл модельде нақты қауіптер мен тәуекелдерді азайту жолдары
ұсынылады:
- Ғылыми-сараптамалық негізде шешім қабылдау;
- Халықаралық құқық нормаларына сай құқықтық реформалар енгізу;
- Шекаралық өзендер бойынша жаңа келісімдер жасау немесе
бұрынғыларын жаңарту;
- Су-энергетикалық балансты аймақтық деңгейде келісу.
5. Қадамдық іске асыру тетіктері
Модель кезең-кезеңімен іске асырылатын нақты алты қадамнан тұрады:

176