Page 180 - Диссертация

қағидаттары негізінде жүзеге асырылуға тиіс. Бұл шешім қабылдаудағы
ашықтықтың, деректер алмасудағы ашықтықтың және су қорлары туралы
ақпараттың қажеттілігін талап етеді, бұл өңір мемлекеттері арасындағы өзара
сенімді нығайтуға ықпал етеді, жанжалдар мен даулардың ықтималдығын
азайтады. Ашықтық пен ақпарат алмасу аймақтың тұрақты дамуы мен
экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ете отырып, суды бірлесіп басқарудың
тұрақты негізін құруда шешуші рөл атқарады.
Жетіншіден, табысты су ынтымақтастығы инклюзивтілік қағидатын іске
асыруды және мүдделі тараптардың - үкіметтер мен халықаралық ұйымдардан
бастап жергілікті қауымдастықтар мен бизнеске дейін қатысуын талап етеді.
Барлық топтардың шешім қабылдау процестеріне әсер ету және су ресурстарын
пайдалану бойынша шешімдерді бірлесіп әзірлеу мүмкіндігі болуы маңызды.
Бұл барлық мүдделерді жақсырақ есепке алуға ықпал етеді және қабылданған
шешімдердің тұрақтылығын арттырады. Бұл ретте мүдделері су ресурстарының
жай-күйіне тікелей тәуелді жергілікті қауымдастықтардың қатысуы маңызды
орын алады. Шешім қабылдаудағы инклюзивтілік, жергілікті тұрғындардың
дәстүрлі білімін есепке алу және олардың су ресурстарын басқаруға қатысуы су
ынтымақтастығының тиімділігін арттыруға және халықтың әртүрлі топтары
мен мемлекеттер арасындағы сенім деңгейін арттыруға көмектеседі.
Зерттеу барысында Қазақстанның су дипломатиясының қалыптасуы,
қазіргі ахуалы мен даму болашағы жан-жақты талданып, өңірлік және
жаһандық процестермен сабақтастыра отырып, нақты ғылыми тұжырымдар
жасалды.
Зерттеу жұмысының нәтижесінде келесі маңызды қорытындылар мен
ұсыныстар алынды:
1. Су дипломатиясы – Орталық Азиядағы қауіпсіздік пен тұрақты
дамудың жаңа саяси тетігі ретінде танылады. Қазақстан үшін бұл сала – тек
экологиялық немесе техникалық мәселе емес, ұлттық қауіпсіздік пен геосаяси
мүдделерді қорғаудың стратегиялық құралы.
2. Орталық Азиядағы трансшекаралық су ресурстары – геосаяси,
экологиялық және экономикалық факторлардың тоғысқан күрделі кеңістігі.
Зерттеу барысында су дауларының негізгі себептері: климаттың өзгеруі,
институционалдық әлсіздік, ұлттық мүдделер қайшылығы және халықаралық
келісімдердің тиімді орындалмауы екені анықталды.
3. Қазақстанның қазіргі су саясаты жетілдіруді қажет ететін бірнеше
маңызды құрылымдық олқылықтарға ие: біртұтас құқықтық негіздің болмауы,
ведомствоаралық үйлестірудің әлсіздігі және цифрлық бақылау жүйелерінің
жеткіліксіздігі. Бұл кемшіліктер Қазақстанның су дипломатиясында өңірлік
көшбасшы ретінде әрекет етуіне кедергі келтіреді.
4. Зерттеу барысында Қазақстанның су дипломатиясының даму моделі
әзірленді. Бұл модель халықаралық құқыққа негізделген, көпдеңгейлі басқару
жүйесін, ғылыми сараптамалық инфрақұрылымды, стратегиялық болжау

180