Page 141 - Диссертация

болып табылады. Осы мәселелерді шешуде халықаралық ұйымдар келесідей
маңызды бағыттарда жұмыс істейді.
Халықаралық ұйымдар су ресурстарын басқару саласындағы құқықтық
нормаларды әзірлеуде маңызды рөл атқарады. Мысалы: 1992 жылғы Хельсинки
Конвенциясы трансшекаралық су ағындарын бірлесіп қорғау және пайдалану
қағидаттарын белгілейді. 1997 жылғы БҰҰ Су Конвенциясы трансшекаралық
суларды әділ бөлу және экожүйелерді қорғау жөнінде ұсынымдар ұсынады.
Бұл құжаттар су ресурстарын пайдалану кезінде халықаралық
ынтымақтастықтың маңызды негізі ретінде қызмет етеді.
Халықаралық Аралды құтқару қоры (ХАҚҚ) және Мемлекетаралық
үйлестіру су шаруашылығы комиссиясы (ӘКӨК) секілді ұйымдар Орталық
Азиядағы су ресурстарын басқаруға бағытталған. ХАҚҚ аймақтағы
экологиялық дағдарыстарды шешуге және Арал теңізінің проблемаларын
жеңілдетуге бағытталған жобаларды жүзеге асырады. ӘКӨК трансшекаралық
өзендерді тиімді басқару және су бөлуді үйлестіру мақсатында жұмыс істейді.
Халықаралық қаржыландыру және технологиялар енгізу. «Дүниежүзілік
банк», «Азия даму банкі» және «Еуропалық Одақ» секілді ұйымдар Орталық
Азияда су ресурстарын басқару бойынша жобаларды қаржыландырып,
инновациялық технологияларды енгізуді қолдайды. Мысалы: Дүниежүзілік
банк «Су ресурстарын кешенді басқару бағдарламасы» аясында қаржы бөліп,
тиімді басқару жүйесін қалыптастыруға көмектеседі. Азия даму банкі
ирригация және ауыл шаруашылығын қолдау жобаларын қаржыландырады
[240].
Аймақтағы трансшекаралық өзендерге байланысты туындайтын
қайшылықтарды шешуде халықаралық ұйымдар арасында ағайындық рөл
атқарады. Олар келіссөздер өткізіп, тараптардың ортақ шешімге келуін
қамтамасыз етеді. Мысалы, «БҰҰ-ның Орталық Азиядағы алдын алу
дипломатиясы өңірлік орталығы» мемлекеттер арасындағы су ресурстары
бойынша келіссөздерге қолдау көрсетеді.
Халықаралық ұйымдар экожүйелерді қорғауға бағытталған жобаларды
іске асырады. Мысалы: «Еуропалық қайта құру және даму банкі (ЕҚҚДБ)»
өңірдегі су ресурстарының сапасын жақсарту бойынша жобаларды қолдайды.
«Глобалдық экологиялық қор (ГЭҚ)» трансшекаралық өзендердің экожүйелерін
қалпына келтіруге арналған бағдарламаларды қаржыландырады [241].
Халықаралық ынтымақтастықты нығайту барысында трансшекаралық
суларды тиімді басқару үшін өңір елдері арасында диалог орнатуға ықпал етеді.
Бұл ынтымақтастық су ресурстарын теңдей пайдалану мен экологиялық
қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған.
Орталық Азиядағы су ресурстарын ұтымды пайдалану мәселесі
халықаралық ынтымақтастықты және тиімді басқару тетіктерін талап етеді.
Халықаралық ұйымдар аймақ елдеріне құқықтық, қаржылық, техникалық және
дипломатиялық қолдау көрсетіп, тұрақты даму мақсаттарына жету жолында

141