Page 24 - Dissertation (3)

Бұл модель мемлекеттік қызметшілерге тіл ережелерін меңгеріп қана
қоймай, коммуникация процесіне қатысатын оппоненттердің мәдени
ерекшеліктері мен сұраныстарын да ескеруге көмектеседі. Осыған орай, Хаймс
теориясына негізделген модельдер тілдік және мәдени ерекшеліктерді ескеру
қажет болатын халықаралық мамандар мен дипломаттарды даярлауда үдерісінде
белсенді қолданылады. Мемлекеттік қызмет шеңберінде бұл модель көпұлтты
елдердегі мигранттармен немесе әртүрлі этникалық топтармен жұмыс істеу
барысында да жиі қолданылатын тұжырымдама [39, р. 35-70].
3. Әлеуметтік таным теориясы (Бандура, 1986)
Альберт Бандураның (1986) әлеуметтік таным теориясы адам баласының
өзгелердің мінез-құлқын бақылау арқылы танымдық өсуін және соның негізінде
өзінің жеке мінез-құлық үлгілерін қалыптастыру үдерісін сипаттайды [40, р. 3-
646]. Мұндағы алға тартылатын негізгі ұғым өзіндік тиімділік болып табылады
және ол тұлғаның белгілі бір тапсырманы орындау қабілетіне деген сенімін
білдіреді. Таным теориясына сәйкес жеке тұлғалар өзінің жеке дара тәжірибесі
арқылы ғана емес, басқалардың мінез-құлқын модельдеу арқылы да дамиды.
Бандураның әлеуметтік таным теориясын мемлекеттік қызмет шеңберінде
қолдану мемлекеттік қызметшілердің келесі дағдыларын дамытуға оң ықпалын
тигізеді:
Бақылау және модельдеу. Мемлекеттік қызметшілер өзінің тәжірибелі
әріптестерінің мінез-құлқын бақылай отырып, өздерінің коммуникация
құзыреттерін жақсарта алады. Мәселен, қызметке жаңа келген жас мамандар
өздерінің аға әріптестерінен коммуникация стратегияларын қабылдау арқылы
өзге тұлғалармнн туындайтын қақтығыстарды шешу жолдарын үйренуі мүмкін.
Өзіндік тиімділік. Мемлекеттік қызметшілерде өздеріне деген

сенімділікттің болуы аса маңызды, себебі олардың басым бөлігі тез және дұрыс
шешім қабылдауды талап ететін түрлі жағдайларға тап болуы әбден мүмкін. Осы
тұста қызметкерлердің өздеріне қатысты білімі мен дағдылары оларға сенімділік
бере отырып, өзге тұлғалармен коммуникация барысында туындайтын
белгісіздік пен күйзелістің алдын алуға оң ықпалын тигізеді.
Когнитивті қайта құру. Бандура теориясы сондай-ақ тұлғаның өзі
жинаған тәжірибесіне негізделген әрекеттері мен реакцияларын қайта
қарауының маңыздылығын айрықша атап көрсетеді. Мемлекеттік қызметші
үшін бұл қоғам мүшелерімен коммуникация орнату тактикасын және олардың
проблемаларды шешуге көзқарасын бейімдеуге мүмкіндік беретін күтулерін
қайта қарау қажеттілігін білдіреді. Сондай-ақ бұл теория мемлекеттік
қызметшілердің өз қабілеттеріне деген сенімділігін және тиімді коммуникация
жасау қабілетін арттыру үшін оқытуда теориялық білім мен практикалық
модельдеуді біріктірудің қаншалықты маңызды екенін түсіндіреді. Атап
айтқанда, мемлекеттік қызметшілерді тек типтік оқыту арқылы ғана емес,
сонымен қатар нақты жұмыс жағдайларын имитациялайтын практикалық
мысалдар арқылы оқыту да өте маңызды [40, р. 26-39].
4. Мәдениетаралық коммуникация теориясы (Gudykunst, 2003). 2003
жылы американдық ғалым Уильям Б. Гудыкунст ұсынған бұл теория мәдени

24