Page 23 - Dissertation (3)

Тілдік құзіреттілік – тұлғаның өзгелермен өзара түсіністікке қол жеткізуі
үшін тілді дәл және анық қолдану қабілетін білдіреді. Мемлекеттік қызметте бұл
қабілет ақпаратты нақты ұсына білу, бюрократиялық жаргондардан аулақ болу
және оны кең аудиторияға қолжетімді ету дегенді білдіреді.
Танымдық құзіреттілік – тұлғаның түрлі ақпарат пен тосын жәйттерді
саналы қабылдау мен оңтайлы шешім табу қабілеті. Мемлекеттік қызмет
саласында, мемлекеттік қызметші маңызды және маңызды емес мәліметтерді
ажырата білуі, сондай-ақ азаматтардың құзыреттілік деңгейіне лайықты
коммуникация стилін бейімдей білуі керек.
Әлеуметтік құзыреттілік ‒ бұл тұлғаның әлеуметтік жағдаяттарды
түсіну және оппоненттің мәдени-жеке дара ерекшеліктерін ескеру қабілетін
меңзейді. Бұл құзырет мемлекеттік қызметшілер үшін айрықша маңызды,
өйткені әрбір жеке тұлғаның өзінің әлеуметтік мәртебесіне, жасына, білім
деңгейіне және мәдени деңгейіне орай туындайтын көптеген қажеттіліктері
болуы мүмкін.
Эмоционалдық құзіреттілік – тұлғаның өзіңнің және басқалардың
эмоцияларын тану және басқару қабілеті. Бұл құзырет мемлекеттік қызмет
саласында жиі орын алатын жеке тұлғалардың шағымдары, жанжалдар немесе
өтініштер сияқты стресстік жағдайларда айрықша маңызды.
Осыған байланысты талқыланып отырған теорияға сәйкес табысты
коммуникация тек лингвистикалық және когнитивтік дағдыларды ғана емес,
сонымен қатар мінез-құлықты әлеуметтік жағдайға бейімдеу және эмоцияларды
басқара білуді талап етеді. Мемлекеттік қызметте бұл мемлекеттік
қызметшілердің әртүрлі санаттағы тұлғалармен ортақ тіл таба білуімен, сондай-
ақ олардың эмоцияларына байсалдылықпен жауап беруімен, нәтижесінде тиімді

және сапалы коммуникацияны қамтамасыз ету үдерісінен көрсетуге болады.
Спицберг пен Купач теориясы мемлекеттік қызметшілердің
коммуникативтік дағдыларын арттыру үшін әлемнің түрлі елінде белсенді түрде
жүзеге асырылып жүрген «Эмоционалдық интеллект» және «Конфликттерді
басқару» курстары сынды мемлекеттік қызметшілерді кәсіби даярлау
бағдарламаларынан өз көрінісін тауып отырады [9, р. 15-36].
2. Хаймстың іргелі коммуникативтік құзыреттілік теориясы (1972)
коммуникацияның контекстік және мәдени аспектілеріне, соның ішінде
көпмәдениетті және көптілді қоғамдарға лайықты коммуникацияға баса ден
қоюымен белгілі [39, р. 35-70]. Бұл теория жоғары деңгейлі коммуникация тек
лингвистикалық ережелерді ғана емес, сонымен қатар өзара әрекеттесуді
реттейтін әлеуметтік және мәдени нормаларды білуге байланысты туындайтын
үдеріс екенін білдіреді.
Хаймс ұсынған SPEAKING моделінде коммуникацияны талдау кезінде
ескерілуі тиіс негізгі элементтерді жіктеліп ажыратылады. Мұндағы S –
коммуникацияны орнатуды, P – коммуникация процесіне қатысушыларды, E -
коммуникация көздейтін соңғы нәтижелер, A – коммуникация кезіндегі
әрекеттер тізбегі, K – коммуникацияның ырғағы, көңіл-күйі мен тәсілдері, және
G – коммуникация жанры.

23