Page 22 - Диссертация

Трансшекаралық су ресурстарын басқару – тек экологиялық және
экономикалық емес, сонымен қатар саяси үдеріс болып табылады. Су
ресурстары бір елдің шеңберінде ғана басқарылмайды, өйткені әрбір шешім
шекаралас мемлекеттерге және аймақтық тұрақтылыққа әсер етеді. Орталық
Азияда жоғарғы ағыс елдері (Қырғызстан, Тәжікстан) гидроэнергетика
саласында мүдделі болса, төменгі ағыс елдері (Қазақстан, Өзбекстан,
Түрікменстан) ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіптік сумен жабдықтауға
басымдық береді [9, 391 б.; 94].
Су мәселелерін шешу мақсатында дипломатияның бірнеше түрі
қалыптасқан. Олар:
• Бірінші бағыттағы дипломатия (Track I Diplomacy) – мемлекет
басшылары мен ресми органдардың қатысуымен жүргізілетін келіссөздер;
• Екінші бағыттағы дипломатия (Track II Diplomacy) – үкіметтік емес
ұйымдар мен сарапшылардың қатысуымен бейресми келіссөздер;
• Бір жарым жол дипломатиясы (Track One and a Half Diplomacy) –
ресми тұлғалар мен азаматтық қоғам өкілдерінің қатысуымен өтетін
дипломатиялық байланыстар (Zartman & Rasmussen, 1997; Nan, 2005) [95, 96]
(кесте 1).

Кесте 1 - Дипломатия түрлері және қолданатын мемлекеттер [94-96]

Дипломатия Қатысушылар Мақсаты Мысалы Қолданатын
түрлері мемлекеттер
Бірінші Мемлекет Ресми келісімдер БҰҰ келіссөздері, АҚШ, Қытай,
бағыттағы басшылары, мен халықаралық мемлекетаралық Ресей,
дипломатия үкіметтер шарттар жасау келісімдер Қазақстан
Екінші ҮЕҰ, Қоғамдық пікірді Жеке Германия,
бағыттағы академиялық қалыптастыру, дипломатиялық Ұлыбритания,
дипломатия сарапшылар, бейресми диалог кездесулер, диалог Жапония,
қоғам өкілдері алаңдары Қазақстан
Бір жарым Ресми Ресми және Қоғамдық Франция,
жол тұлғалар + бейресми дипломатия және Түркия,
дипломатиясы бейресми келіссөздерді бейресми Бразилия,
топтар байланыстыру келіссөздер Қазақстан
Көпжақты Халықаралық Көпжақты ЕҚЫҰ, БҰҰ, ЕО
дипломатия ұйымдар, ынтымақтастықты Дүниежүзілік банк елдері,
өңірлік топтар дамыту арқылы келісімдер Қазақстан,
Швейцария

Бұл тәсілдер су мәселелерін шешуде маңызды рөл атқарады және
олардың әрқайсысы халықаралық деңгейде кеңінен қолданылады.
Трансшекаралық су ресурстарын басқару – аймақтық тұрақтылықты
қамтамасыз етудің негізгі факторларының бірі. Су ресурстарын әділ бөлу және
оларды тұрақты пайдалану мемлекетаралық ынтымақтастықты нығайтады және
экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз етеді. Осыған байланысты, су

22